[fancy_box title=”Madrid: halve marathon en het Parque del Retiro “]
Waarom de Halve Marathon van Madrid zo mooi is…
(7 april a.s.)
… omdat we de eerste halve km. en de laatste 5 km. (kms. 16 – 21,1) rondom en in het Parque del Retiro lopen; dat is bijna een kwart van de hele route.
Aan de hand van enkele Puertas – toegangspoorten – ervaren we iets van het indrukwekkende verleden van dit immense stadspark.
[margin10]
[/fancy_box]
Achtereenvolgens komen voorbij:
[arrow_list]
- Puerta de Madrid (1): indrukwekkende poort, vlak na de start en bijna bij de finish;
- Puerta de Felipe IV (2): historisch en architectonisch de interessantste van alle toegangspoorten;
- Puerta de España (3): monumentale poort;
- Puerta de la Indepencia (4): de hoofdingang van het park, aan de Plaza de la Indepencia, met daarop de triomf-boog Puerta de Alcalá.
[/arrow_list]
[margin30]
Start: Paseo Fernán Núñez, en door de Puerta de Madrid
De Paseo Fernán Núñez is een lange straat die door bijna het hele park loopt. Het is ook de breedste straat in het Retiro, en dus een goede locatie om met duizenden lopers samen te komen in de startvakken; en daarna elkaar niet te veel in de weg te lopen.
[margin10]
Puerta de Madrid
Na de start in de Paseo Fernán Núñez verlaten we het park door de Puerta de Madrid; na 20,5 km zullen we door dezelfde Puerta het park weer binnenkomen, en finishen in dezelfde Paseo Ferrnán Núñez. Het is altijd een brede straat geweest; in het verleden was een andere naam voor deze poort Puerta del Paseo de Coches del Retiro (waar wagens doorheen konden):[clearboth]
De straat (paseo) is van 1873. Fernán Nuñez, een aristocraat naar wie de paseo is genoemd, wilde met paard en wagen door het park kunnen rijden. Om dat voor elkaar te krijgen betaalde hij 55000 peseta’s. Vanaf 1885 mocht je er fietsend door heen. Toen de eerste auto’s verschenen werd er ook dankbaar gebruik gemaakt van deze poort.
De indrukwekkende poort is van 1900; het hekwerk en de lantaarns zijn van gietijzer. Hoofden van leeuwen versieren de granieten pilaren. De poort bestond uit vier poorten: twee tussen de drie pilaren en twee aan weerszijden daarvan. De zijpoorten zijn nu gesloten.
[margin30]
Naar Plaza de Castilla
Voordat we weer bij het Retiro-park terug zijn gaan we noordwaarts; het meest noordelijke punt is ongeveer halverwege: in de Calle Bravo Murillo buigen we naar rechts richting de Paseo de la Castellana die we kruisen op de Plaza de Castilla, het meest noordelijke punt van de route:
[margin20]
We lopen nog 1 km. naar het oosten en buigen dan (km. 10) rechtsaf naar het zuiden. De weg terug naar het Retiro-park is begonnen. Na ruim 12 km. lopen we over de Calle Serrano, niet ver van Estadio Santiago Bernabeu:
[margin30]
Terug bij het Parque del Retiro
We maken een sprong; na 16 km zijn we terug bij het Retiro-park; we lopen 1,5 km. (16 – 17,5) over de Avenida Menéndez y Pelayo, die vanaf de Plaza de Mariano de Cavia (km. 17,5) over gaat in de Paseo de la Reina Cristina. Na de 18e km. lopen we door de Paseo de la Infanta Isabel, en vanaf km. 18,5 naar het noorden: de Calle Alfonso XII.
Daar passeren we twee prachtige poorten: eerst de Puerta de Felipe IV en kort daarna de Puerta de España.
[clearboth][margin40]
Puerta de Felipe IV
Zowel historisch als architectonisch is de Puerta de Felipe IV de interessantste van alle toegangspoorten. Het is de oudste Puerta en dateert van 1680. Haar oorspronkelijke plek was bij het klooster van Los Jerónimos, vlakbij waar nu Plaza Cánovas del Castillo ligt (op het kaartje hieronder bij de linkse pijl).[clearboth]
De gebouwen bij het klooster (Monasterio de los Jerónimos) waar de koning en zijn hof verbleven werden in de jaren 1630 – 1637, onder koning Felipe IV, uitgebreid tot Palacio Real: Palacio del Buen Retiro. Het paleis bestond toen uit meer dan 20 gebouwen.
Het hele gebied tussen het huidige Retiro-park (hieronder: rechts) en de Paseo del Prado (links) behoorde oorspronkelijk tot ‘los Jardines del Retiro’. De parken en tuinen van El Retiro reikten dus westelijk tot wat nu de Paseo del Prado is. Anders gezegd: de Oostelijke grens van de stad was destijds de huidige Paseo del Prado; ten Oosten daarvan begonnen de prados: het groene gebied, weilanden, bossen, beekjes, parken.
[one_half]
[/one_half]
[one_half_last]
De huidige tuinen van het Prado-museum (direct rechts van en onder de linkerpijl, los Jardines del Museo del Prado), en het gebied daarboven waren samen met het huidige Parque del Buen Retiro een groot groen gebied met tuinen, beekjes, bronnen en bomen, waar het vooral ’s zomers goed toeven was voor de koning en het hof. Het was toen ruim twee keer zo groot als het huidige park. Het hele gebied tussen de rechter- en linkerpijl was toen ook onderdeel van Los Parques del Buen Retiro. De Puerta de Felipe IV was op die plek dé toegang tot de parken.
[/one_half_last]
De hervorming van het gebied: el Salón del Prado
Halverwege de 18e eeuw kwamen er onder koning Carlos III, die een grote passie had voor wetenschappen en kunst, grote veranderingen in de stadsplanning voor dat gebied: het project heette El Salón del Prado, tussen de Calle Alfonso XII (de huidige westkant van het Retiro-park) en de huidige Paseo del Prado. Een deel van de koninklijke paleizen moest plaats maken voor de nieuwe invulling van het gebied.
Dit gebied werd in de loop der tijd ingevuld met fonteinen en beelden uit de mythologie (van Noord naar Zuid onder andere de fonteinen van Cibeles, van Neptuno en van Apollo), el Gabinete de Historia Natural dat inmiddels het hoofdgebouw van het Museo del Prado is geworden, de sterrenwacht el Observatorio Astronómico, brede lanen met veel bomen, en veel groen, waaronder de Botanische tuin (op de plattegrond hierboven ten zuiden van het Prado-museum).
Cibeles
La Plaza de Cibeles (1782), met in het midden de beroemde fontein Fuente de Cibeles, is een mooi voorbeeld van de renovación. Deze grote rotonde is het kruispunt van twee grote verkeersaderen van de stad: oost-west de Calle de Alcalá en noord-zuid de as Paseo de la Castellana – Recoletos – Prado.
In de vijver staat een fontein met de godin Cibeles – Moeder Aarde (Romaans equivalent: Magna Mater), personificatie van grotten, bergen, vestingmuren en van de natuur en dieren -. Ze wordt uitgebeeld met een kroon in de vorm van vestingmuren en zit op een strijdwagen vergezeld door leeuwen. Latere toevoegingen herinneren aan een vroege functie van de Fuente de Cibeles: watervoorziening voor de stad [8].
Een andere blikvanger op de Plaza de Cibeles is het Palacio de Comunicaciones, het voormalige hoofdpostkantoor van Madrid en nu gemeentehuis.
[margin10]
[margin20]
[margin30]
Neptuno (westelijk van looproute, km. 19,3)
Dichtbij de Plaza de Cibeles, zuidwaarts via de Paseo del Prado, (we lopen dan in de Calle de Alfonso XII, westkant van het Retiro-park) ligt een stukje links hiervan ander groot plein met een vijver en fontein in het midden: Plaza de Neptuno en Plaza la las Cortes:
[margin20]
[margin20]
[one_half]
[/one_half]
[one_half_last]
In de vijver met fontein staat Neptuno, met zijn onafscheidelijke drietand, op een strijdwagen (klik op de foto’s voor vergroting).
[/one_half_last]
Verplaatsing van de Puerta de Felipe IV
De Puerta de Felipe IV moest dus weg van haar oorspronkelijke plaats. Over de nieuwe plek bestaat onduidelijkheid: el Palacio de San Juan (waar het huidige Palacio de Comunicaciones ligt) of ergens in het gebied Casa de Campo.
De tweede verplaatsing (1922) was die waarbij dit monument z’n huidige plek kreeg: de poort werd teruggegeven aan de tuinen van het Parque del Retiro. De architect zorgde er daarbij voor dat het monumentale karakter van de poort versterkt werd.
[margin10]
[margin20]
De poort strekt zich uit over 25 meter, het centrale deel is 9,5 meter hoog, waarvan het bovenste deel met weelderige versieringen een uiting is van fraaie barok-kunst. De halve boog met een punt bovenin markeren deze bovenkant. In contrast daarmee staan de rechte lijnen die in het onderste deel overheersen.
Binnen de halve boog bovenin bevinden zich twee schilden: aan de buitenkant, kijkend naar het Westen, het wapen van Spanje, en aan de binnenkant, kijkend naar de tuinen, het schild met het wapen van Madrid. Beide schilden worden omgeven door florale elementen, die terugkomen in de ‘kroon’ op de halve boog, de torentjes in de vorm van vazen.
[one_half]
(foto-bron: 3)
(foto-bron: 3)
[/one_half]
[one_half_last]
(foto-bron: 3)
(foto-bron: 3)
[/one_half_last]
’t Is niet alleen de poort zelf die deze zo bijzonder maakt; ook de directe omgeving draagt daar aan bij. De west-kant (de voorkant op de foto’s) kijkt uit op het pal aan de overkant van de straat liggende Casón del Buen Retiro.
[margin10]
De Oostkant, die naar het park kijkt, geeft direct toegang tot één van de mooiste tuinen van het park, El Parterre, een tuin die overduidelijk geïnspireerd was door de formele Franse tuin-architectuur. Felipe V had een architect de opdracht gegeven om het Parque del Retiro te hervormen volgens de Franse formele geometrische architectuur. Dat is er nooit van gekomen, alleen deze Parterre is er een uiting van (3).
[one_half]
[/one_half]
[one_half_last]
[/one_half_last]
[one_half]
[/one_half]
[one_half_last]
[/one_half_last]
El Casón del Buen Retiro is het landhuis dat over is van wat de koninklijke Palacios del Buen Retiro eens waren. Destijds was het niet een apart huis maar geïntegreerd in andere gebouwen van het paleis, en dus gelegen in de toenmalige tuinen van het Retiro-park. Het was de Salón de Baile, de balzaal van het paleis.
In 1971 werd het Casón deel van het vlakbij gelegen Museo del Prado. Schilderijen uit de 19e eeuw van het Prado-museum kwamen in het Casón del Buen Retiro te hangen. In 1981 werd het Casón verrijkt met veel werken van Picasso, waaronder El Guernica, dat tot 1992 in het Casón geëxposeerd werd, en toen verhuisde naar het Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía.
[margin30]
Puerta de España
Aan de west-kant van het park komen we vervolgens voorbij de Puerta de España (iets rechts van het midden op de volgende foto); we hebben er dan ruim 19 km. op zitten.[clearboth]Aan het einde van deze Calle Alfonso XII en in de verte op de foto zie je al het immense monument Puerta de Alcalá. Maar zo ver zijn we nog niet.
[one_half]
[/one_half]
[one_half_last]
[/one_half_last]
[margin20]
La Puerta de España dateert van 1893; bij deze ingang begint de Paseo de Argentina, in de volksmond ‘Paseo de las Estatuas’, een prachtige laan met aan weerszijden een serie standbeelden van Spaanse koningen:
[margin10]
[margin30]
[one_half]
[/one_half]
[one_half_last]
[margin20]Nog één plein, nog één toegangspoort tot het park, en op dat plein de belangrijkste poort: de historische toegang tot Madrid.
Bij de noord-west hoek van het park hebben we er 20 km opzitten. We naderen de apotheose…: het enorme monument, Puerta de Alcalá, op de Plaza de la Indepencia, is misschien wel de meest markante plek van Madrid.
[/one_half_last]
[margin10]
La Puerta de Alcalá
[margin10]
Op het immense plein buigen we rechtsaf; links Puerta de Alcalá, rechts de Park-poort Puerta de la Independencia:
Met de komst (1561) van Felipe II werd Madrid de Hofstad, en beleefde de stad een grote demografische groei; de stadsgrenzen werden uitgebreid, de stadsmuren werden herbouwd, en er kwamen nieuwe toegangspoorten. In de 17e eeuw waren er vijf Puertas Reales en 14 kleinere stadspoorten.
La Puerta de Alcalá was één van de belangrijkste van de vijf Puertas Reales. Het was de ‘stadspoort van Alcalá’, op de weg naar en vanuit Alcalá de Henares, 35 km. ten oosten / noordoosten van Madrid, geboorteplaats van Cervantes, de plaats waar Columbus gesprekken voerde met de Katholieke Koningen over de financiering van zijn reizen naar de Nieuwe Wereld, en de plaats van een universiteit: la Universidad Complutense (Alcalá de Henares heette in de Romeinse tijd Complutum).
Nu nog begint de Calle de Alcalá in het oude centrum van Madrid: vanaf de Puerta del Sol oostwaarts, via de Plaza de Cibeles (waar in de buurt de oude Puerta de Alcalá ooit stond), via de Noordzijde van het Parque del Retiro (waar op initiatief van Caros III de nieuwe Puerta de Alcalá kwam te staan), en verder oostwaarts de stad uit.
Vanaf de 17e eeuw werd het een echte ‘triomf-boog’: via de Calle de Alcalá (rechts van de Puerta de Alcalá) ging het in een rechte lijn oostwaarts, de stad in, naar de Puerta del Sol en van daar via de Calle Mayor naar het kasteel El Alcázar, dat op de plaats stond van het huidige Palacio Real (de rode lijn op de plattegrond hieronder):
[margin20]
Tegen het einde van de 18e eeuw had het de functie van stadspoort verloren en werd het een officieel monument. Maar niet nadat de poort vernieuwd werd en herbouwd, in opdracht van Carlos III. De ‘oude poort’ werd vervangen door een nieuwe: la Nueva Puerta de Alcalá. Het monument is sindsdien één van de belangrijkste symbolen van Madrid.
De nieuwe Puerta de Alcalá
Het huidige ontwerp van de Puerta de Alcalá dateert van ca. 1770: Carlos III kwam op 9 december 1769 vanuit Napels en Barcelona de stad binnen als troonopvolger: als zoon van Felipe V en broer van de gesneuvelde Fernando VI besteeg Carlos III de troon. Zijn intocht via de oude Puerta beviel hem niet; hij liet de oude poort afbreken en een veel grotere bouwen met meer bogen (6).
Deze bogen zijn de alles-ziende ogen van de Puerta; verleden en heden zijn aan haar ogen voorbijgegaan. Koningen die kwamen en gingen, de Napoleontische bezettingsmacht in 1808, de bevrijders – ’t is de Plaza de la Independencia -, studenten die in opstand kwamen, hippie’s, dictators, niets en niemand onttrok zich aan haar blikken. De Puerta de Alcalá is hét symbool van Spanje’s trots, van Madrileense onverzettelijkheid en doorzettingsvermogen.
[margin30]
Ze ziet alles en iedereen
[pullquote4 align=”left”]”La miro de frente y me pierdo en sus ojos, sus arcos me vigilan, su sombra me acompaña, no intento esconderme, nadie la engaña, toda la vida pasa por su mirada” (Ana Belén & Víctor Manuel in ‘La Puerta de Alcalá’).[/pullquote4]
Oog in oog met haar, verloren in haar blik,
onder het wakend oog van haar bogen,
houdt haar schaduw me gezelschap,
me verbergen is zinloos,
niemand houdt haar voor de gek,
’t hele leven gaat aan haar blikken voorbij
[clearboth]
[margin20]
Puerta de la Independencia
De grote toegangspoort bij de noord-west hoek van het park is de Puerta de la Indepencia, aan de Plaza de la Indepencia.[clearboth]
[margin10]
[margin10]
Op weg naar de finish lopen we deze ingang voorbij; een stukje verderop is de Puerta de Madrid waar we na de start doorheen liepen. Daar zullen we ook het park weer in gaan.
[margin20]
We zijn teruggekomen door de Puerta de Madrid; de laatste paar honderd meter door de Paseo Fernán Núñez naar de finish:
[margin30]
Mírala, mírala, la Puerta de Alcalá
Ik ben niet de enige voor wie het hoogtepunt de ontmoeting met La Puerta de Alcalá is. Het filmpje hieronder is een opname van een live concert in Gijón (8-9 april 1994) met Ana Belén en Víctor Manuel die ‘La puerta de Alcalá’ bezingen.
[one_half]
Acompaño a mi sombra por la avenida,
mis pasos se pierden entre tanta gente,
busco una puerta, una salida
donde convivan pasado y presente…
De pronto me paro, alguien me observa,
levanto la vista y me encuentro con ella
y ahí está, ahí está, ahí está, ahí está,
viendo pasar el tiempo,
la Puerta de Alcalá.
[/one_half]
[one_half_last]
Met mijn schaduw ga ik over straat,
m’n stappen gaan verloren tussen zoveel mensen,
ik zoek een poort, een uitweg
waar verleden en heden samen zijn…
Opeens houd ik stil, ik word bekeken,
ik kijk op, en mijn blik kruist de hare,
daar is ze!, daar is ze!
zij ziet de tijd voorbijgaan,
la Puerta de Alcalá
[/one_half_last]
[youtube url=”http://www.youtube.com/watch?v=h8lWaJWCfhM” hd=”1″ rel=”0″]
[margin10]
[one_half]
Una mañana fría llegó, Carlos III,
con aire insigne se quitó el sombrero
muy lentamente
bajó de su caballo, con voz profunda
le dijo a su lacayo: “ahí está,…
la Puerta de Alcalá…”
ahí está, ahí está,
viendo pasar el tiempo,
la Puerta de Alcalá.
[/one_half]
[one_half_last]
Op een koude ochtend arriveerde Carlos III
en plechtig nam hij langzaam zijn hoed af,
stapte van zijn paard, en met zware stem
sprak hij tot zijn lakei: “daar is ze,…
la Puerta de Alcalá”
daar is ze!, daar is ze!
zij ziet de tijd voorbijgaan,
la Puerta de Alcalá[/one_half_last]
[margin10]
[one_half]
La miro de frente y me pierdo en sus ojos,
sus arcos me vigilan,
su sombra me acompaña,
no intento esconderme,
nadie la engaña,
toda la vida pasa por su mirada.
Mírala, mírala, mírala, mírala, mírala,
la Puerta de Alcalá[/one_half]
[one_half_last]
Oog in oog met haar, verloren in haar blik,
onder het wakend oog van haar bogen,
houdt haar schaduw me gezelschap,
me verbergen is zinloos,
niemand houdt haar voor de gek,
’t hele leven gaat aan haar blikken voorbij
Kijk daar, daar is ze! kijk…, daar is ze…
la Puerta de Alcalá…[/one_half_last]
[fancy_list style=”circle_arrow”]
- La Puerta de Alcalá heb ik ook gebruikt voor het videootje
[fancy_link link=”http://roblepair.nl/halve-marathon-madrid-in-vogelvlucht/”]Halve Marathon Madrid in vogelvlucht[/fancy_link]
[/fancy_list]
[divider]
Verwijzingen
1. [fancy_link link=”http://pendientedemigracion.ucm.es/info/hcontemp/madrid/paseo%20prado.htm” target=”blank”]Paseo Prado[/fancy_link]
2. [fancy_link link=”http://es.wikipedia.org/wiki/Historia_del_Buen_Retiro” target=”blank”]Wikipedia ES – Historia del Buen Retiro[/fancy_link]
3. [fancy_link link=”http://pasionpormadrid.blogspot.nl/2010/03/la-puerta-de-felipe-iv.html” target=”blank”]Pasión por Madrid[/fancy_link]
4. [fancy_link link=”http://es.wikipedia.org/wiki/Casón_del_Buen_Retiro” target=”blank”]Wikipedia ES – Casón del Buen Retiro[/fancy_link]
5. [fancy_link link=”http://es.wikipedia.org/wiki/Parque_del_Buen_Retiro” target=”blank”]Wikipedia ES – Jardines del Retiro de Madrid[/fancy_link]
6. [fancy_link link=”http://es.wikipedia.org/wiki/Puerta_de_alcala” target=”blank”]Wikipedia ES – Puerta de Alcalá[/fancy_link]
7. [fancy_link link=”http://elretiroyyo.com/paseo_coches/paseo_coches.html” target=”blank”]El Retiro y yo – El paseo de coches[/fancy_link]
8. [fancy_link link=”http://es.wikipedia.org/wiki/Plaza_de_la_Cibeles” target=”blank”]Wikipedia ES – Plaza de Cibeles[/fancy_link]
[divider]