Astrantia (Zeeuws knoopje)

In het Nederlands verwijst ‘Zeeuws knoopje’ naar het sieraad op de tailleband van Zeeuwse klederdracht. In het Engels is de plaatselijke naam meestal ‘Hattie’s pincushion’. De wetenschappelijke naam komt van aster (Lat.: ster), naar de breed gepunte kraag die de speldenkussenbloemen omringt.

In de tuin staat Astrantia dicht tegen de tuinmuur, waar maar weinig zon komt.

Het verschil tussen Astrantia Major Rubra en de variëteit Astrantia Major Berendien Stam zit, naast de kleur van de bloemen, in de lengte van de bloemblaadjes die de bloem meer bolvormig of stervormig maken. Op het eerste gezicht zie je niet dat Astrantia tot de familie van Umbelliferae behoort, de Schermbloemigen. Maar van dichtbij zie je dat het donzige gedeelte, zoals bij Schermbloemigen, bestaat uit vele minuscule bloemstengels, waaraan de buisjes zitten met meeldraden en stampers.

Het sieraad

De vorm van de bloem hangt samen met de lengte van de stengeltjes: zijn ze lang, dan vormen ze een plat kussen, terwijl korte stengeljes een bolronde knoop vormen.

Als sieraad werden de Zeeuwse knoopjes voorafgegaan door allerlei andere bewerkte vormen, bijvoorbeeld met draadwerk dat op een braam leek.

Vanaf 1860 werd de Zeeuwse knoopvorm echt mode bij vooral Walcherse heren. Misschien is het Zeeuwse knoopje geïnspireerd door de bloem. In veel Zeeuwse juwelen is de Astrantia te herkennen, maar het ‘echte’ Zeeuws knoopje is een grote omrande knop met zes of acht kleinere knopen eromheen.

De eigenlijke ster bepaalt het uiterlijk, de vorm en kleur van de bloem. De opvallende kraag bestaat uit ‘omwindselblaadjes’ die aanvankelijk de bloemknop beschermen en later zich ontvouwen tot een vlakke basis voor de bloem. Beide stadia zijn op de foto hieronder te zien. De roze basistinten verlopen naar crème-wit of zijn groen dooraderd.

Verwijzing

Een mooie bespreking vind je in:
Abbenes, C. & Eeghen, F. van (2004). Astrantia Zeeuws knoopje: van bloem tot sieraad. De Tuin Exclusief, 18, 64-75.