Een nieuwe Operation Oyster krijgt gestalte

[fancy_box]

Achtergronden bij een artikel

Op zaterdag 3 september 2011 verscheen in het Eindhovens Dagblad [1] een artikel dat ik geschreven had naar aanleiding van het Oyster-monument dat op 6 december 2011 onthuld zal worden in het centrum van Eindhoven. De aanwijzing die ik had meegekregen voor het schrijven van het artikel was dat het een persoonlijk verhaal moest zijn, vanuit het perspectief van de nabestaanden van de slachtoffers van het Sinterklaas-bombardement, op 6 december 1942. Mijn vader was een nabestaande.

Onderstaande tekst is de oorspronkelijke ED-tekst; de citaten van mijn vader zijn meer uitgelicht; ik heb enkele illustraties (video, foto’s) toegevoegd als aanvulling op de oorspronkelijke tekst. Het persoonlijk perspectief is door de toevoegingen zichtbaarder geworden.

Om de originele tekst geen geweld aan te doen is die in tact gebleven en zijn de toevoegingen in [highlight1]rood[/highlight1] gemarkeerde kaders geplaatst.
[/fancy_box]

[margin30]

Tastbare herinnering aan 6-12-’42 betekent veel

Waarom opnieuw een oorlogsmonument? Waarom een bronzen beeld van een oester met daarin een stadsbeeld van Eindhoven?[2] Omdat wat er op 6 december 1942 bij Operation Oyster gebeurde bij zeer velen nog steeds soms heftige emoties losmaakt. Ook al was het vanuit militair-strategisch perspectief een tamelijk geslaagde operatie, vele oudere Eindhovenaren die er min of meer getuige van waren en het overleefden, maar ook hun kinderen die in één klap familie en vrienden verloren en kleinkinderen, voelen het bombardement en de gevolgen ervan tot op de dag van vandaag als een verschrikkelijke gebeurtenis, een zwarte bladzijde in de geschiedenis van Eindhoven… en in hun persoonlijke geschiedenis.

[titled_box title=”Video’s van de Royal Air Force: het bombardement”]

[youtube url=”http://www.youtube.com/watch?v=Kky9PBtsLwI” fs=”1″ rel=”0″]

[margin20]

Op de video hieronder is na 4 min. 32 sec. het Philips Sportpark (nu Philips Stadion) herkenbaar

[youtube url=”http://www.youtube.com/watch?v=ABPmiYMtKfc” fs=”1″ rel=”0″]

[/titled_box]

Op die zondag eind 1942 bombardeerden Britse luchttroepen van de Royal Air Force de Philips-fabrieken in Strijp omdat daar onder andere radiobuizen gemaakt werden voor de Duitse oorlogsindustrie. Er was veel, in modern jargon ‘collateral damage’: delen van Strijp en de binnenstad werden zwaar getroffen. In het puin vonden rond 150 Eindhovenaren de dood en raakte een nog groter aantal zwaar gewond. Mijn vader Gerard le Pair schreef in een boekje voor familie en vrienden (1993) over zijn jeugd, die zich tot die fatale dag betrekkelijk zorgeloos had afgespeeld in en rondom zijn ouderlijk huis, Frederiklaan 117.

‘De gevolgen waren verschrikkelijk. We waren met ons vieren thuis, vader was met het eten bezig. Vader en zusje Annie waren op slag dood. Mijn broer Arie en ik werden licht gewond onder het puin vandaan gehaald. Ik kon het een en ander gaan regelen met betrekking tot de begrafenis en het zoeken naar toekomstig onderdak. Het waren onwezenlijke tijden voor een 17-jarige. Bij de naaste buren waren ook dodelijke slachtoffers te betreuren. De begrafenis bij de Oude Toren in Woensel werd voorafgegaan door een lange voettocht om Eindhoven heen vanwege de vele verwoestingen en het instortingsgevaar. Bij het graf van Pa en Annie heeft Frits Philips ontroerende woorden gesproken.’

Het telegram van 8 december aan zijn naaste familie is vrijwel de enige tastbare herinnering die hij overhield:

‘Gebombardeerd. Arie en ik gered. Vader en Annie dood.’

Veel meer zal hij niet hebben kunnen uitbrengen. En tot zijn overlijden in 1998 heeft hij er niet veel over kunnen spreken. Hij heeft me ooit de huidige huisnummers laten zien: Frederiklaan 113-115-117-121. De vier verwoeste huizen 113 t/m 119 zijn in drie huizen herbouwd, 119 herrees niet, dat nummer is er niet meer.

[titled_box title=”Terugkijken”]

Dankzij de website ‘Eindhoven-in-beeld.nl’ [3] kwam ik op een spoor waardoor ik een en ander kon reconstrueren. Op deze website had Ger de Bie een foto geplaatst met zijn toelichting:
Op hoek Frederiklaan Keerweerstraat zie je een lege witte plek. Daar is op 6 dec. 1942 een bom gevallen en heeft 4 huizen vernietigd. Mijn moeder lag met de rest van de familie onder het puin en er waren een aantal doden te betreuren. Je kunt het nog zien, want men heeft er 3 huizen voor in de plaats gebouwd die afwijkend zijn met de andere huizen van het Philipsdorp. [4]

[margin20]

Dat de herbouwde huizen anders waren dan de aangrenzende huizen in de Frederiklaan is goed te zien op onderstaande luchtfoto uit 1960.[5] De huisnummers 113-119 zijn vervangen door 113-117 (de bewuste plek is weer blauw omcirkeld):

[margin20]

Onderstaande zwart-wit foto’s komen uit een album van mijn ouders. In maart 1949 wandelden zij (ze waren inmiddels verloofd) door Philipsdorp en hebben de foto’s gemaakt. Dus ruim zes jaar na het bombardement waren de huizen nog niet herbouwd.

[one_half]

[margin10]

[margin40]

Met dank aan Ger de Bie van wie ik de foto hiernaast kreeg:

[/one_half]
[one_half_last]

[/one_half_last]

[/titled_box]

Gelukkig heeft hij in het genoemde boekje uit 1993 kunnen terugkijken; hij verwoordt z’n gevoel van toen:

‘Ik was helemaal uit het lood geslagen en heb toen vaak gedacht dat het beter zou zijn geweest als ik het lot van Pa en Annie had kunnen delen.’ En: ‘Vooral de vraag waarom Moeder (in het kraambed) moest sterven om Annie ter wereld te brengen die negen jaar later op deze manier zou worden weggevaagd, heeft mij veel bezig gehouden.’

Het verhaal van mijn vader Gerard kent ontelbare varianten. Talloze verhalen, soms opgeschreven, maar veel vaker in de hoofden en harten van veel oudere en jongere Eindhovenaren voor wie het jaarlijkse Sinterklaasfeest nooit meer werd wat het tot 1942 was geweest. Maar zonder veel tastbare herinneringen. Een telegram hier, een verdwenen huisnummer daar, een paar foto’s, een paar Engelse filmpjes op het vluchtige YouTube. Maar er is nog zoveel meer, nauwelijks zichtbaar maar wel springlevend, nog steeds, althans nu nog. Daarom betekent een wel-tastbare, zichtbare en blijvende herinnering aan het Sinterklaas-bombardement zo veel. Het maakt het ontastbare tastbaar, en houdt daarmee de emoties van zovelen levend.

De tomeloze inzet van de nu 82-jarige Ton van der Heijde heeft ertoe geleid dat zijn initiatief gestalte krijgt, een tastbare blijvende gestalte in de vorm van een oester. Een geopende oester met een zichtbare en tastbare Eindhovense binnenstad. Van der Heijde’s project is een nieuwe Operation Oyster, mooier, vriendelijker, vrediger.

Er wordt nog met de pet rondgegaan want de financiering is nog niet rond.

Door Rob le Pair, geboren en getogen in Eindhoven; universitair docent Communicatie- en Informatiewetenschappen aan de Radboud Universiteit in Nijmegen

[divider]

[margin20]

[toggle_framed title=”’the making of’ het Oyster monument – Peter Nagelkerke (video)”][youtube url=”http://www.youtube.com/watch?v=j5njbl2MCXE” hd=”1″][/toggle_framed]

[margin40]

[one_half]

[titled_box title=”update 12 nov. 2011″ variation=””]
[toggle title=”koker met namen”]

De lijst met ruim 150 namen (bemanningsleden van 4 geallieerde bommenwerpers, Duitse dienstplichtige soldaten van een afweergeschut en 133 burgers) is in een roestvrijstalen koker gestoken. De koker wordt in de sokkel van het monument gemetseld. Het monument van de hand van de Eindhovense kunstenaar Peter Nagelkerke komt op het plein bij de Philips Lichttoren te staan. Op 6 december is daar de onthulling.

Bron: ED: ‘Slachtofferlijst Sinterklaasbombardement verzegeld’, 12 nov. 2011
[/toggle]
[/titled_box]
[/one_half]

[one_half_last]

[titled_box title=”update 3 dec. 2011″ variation=””]

[toggle title=”Sinterklaasbombardement nog lang niet vergeten”]

Dinsdag 6 december wordt het beeld, in de vorm van een oester onthuld. Het is dan precies 69 jaar geleden dat het bombardement, dat de naam ‘Operation Oyster’ droeg, werd uitgevoerd door de Royal Air Force.
Bron: ED: ‘Sinterklaasbombardement nog lang niet vergeten’, 3 dec. 2011[/toggle]

zie ook [fancy_link link=”http://roblepair.nl/2011/12/de-oester-ging-open/”]onthulling 6 december[/fancy_link]
[/titled_box]

[/one_half_last]

[margin30]

Verwijzingen

[1] [fancy_link link=”http://www.ed.nl/mening/9405907/Tastbare-herinnering-aan-61242-betekent-veel.ece” target=”blank”]Online versie van mijn artikel in Eindhovens Dagblad – Mening[/fancy_link]

[2] [fancy_link link=”http://www.ed.nl/mening/9405907/Tastbare-herinnering-aan-61242-betekent-veel.ece” target=”blank”]Bron voor de foto van het ontwerp van het Oyster monument[/fancy_link]

[3] [fancy_link link=”http://www.eindhoveninbeeld.com/” target=”blank”]Website Eindhoven-in-beeld[/fancy_link]

[4] Toegevoegd door: Ger de Bie op 15 augustus 2006:
“Op hoek Frederiklaan Keerweerstraat zie je een lege witte plek. Daar is op 6 dec. 1942 een bom gevallen en heeft 4 huizen vernietigd. Mijn moeder lag met de rest van de familie onder het puin en er waren een aantal doden te betreuren. Je kunt het nog zien, want men heeft er 3 huizen voor in de plaats gebouwd die afwijkend zijn met de andere huizen van het Philipsdorp.
Toegevoegd door: Rob le Pair op 01 maart 2007:
“Mijn vader Gerard le Pair woonde als 17-jarige in 1942 in één van de huizen die stonden op de door Ger de Bie aangeduide witte plek. Mijn vader kwam licht gewond onder het puin vandaan, maar hij verloor bij dat bombardement zijn vader (Jan le Pair) en zijn zusje Annie.”
[fancy_link link=”http://www.eindhoveninbeeld.com/foto.php?foto=2676″ target=”blank”]Eindhoven-in-Beeld: Frederiklaan, luchtfoto, etc.[/fancy_link]

[5] De oorspronkelijke foto (zonder blauw cirkeltje) staat hier: [fancy_link link=”http://www.eindhoveninbeeld.com/foto.php?foto=11146″ target=”blank”]Eindhoven-in-Beeld[/fancy_link]

[fancy_list style=”circle_arrow”]

• Zie ook mijn verslagje van de onthulling van het Oyster-monument:
  [fancy_link link=”http://roblepair.nl/de-oester-ging-open/”]Hoe de oester eindelijk open ging[/fancy_link]
• Mijn informatie en foto’s zijn ook gebruikt door Nationaal Comité Oorlogsmonumenten, zie
  [fancy_link link=”http://www.4en5mei.nl/herinneren/oorlogsmonumenten/monumenten_zoeken/oorlogsmonument/3670″ target=”blank”]Eindhoven, Monument ‘Operation Oyster’[/fancy_link][/fancy_list]

[divider]

[margin30]